İdlib-Suriyada həlledici güc kim olacaq

Rusiya təşəbbüsü tamamilə ələ alır?..

Rusiyaya məxsus gəmilərin Aralıq dənizinə açılması, Moskva-Vaşinqton xəttindəki siyasi oyunların gərginliyinə işarə edir.

Hər iki ölkənin kifayət qədər müharibə və sülh təcrübəsi olduğundan, mövcud konfliktdə də istədikləri qədər “alova yağ və ya su ata bilirlər”.

Hər iki ölkənin strategiyasında İdlib xüsusi önəm kəsb edir.

Rusiya üçün İdlib Bəşər Əsədə məxsus hökumət qüvvələrinin nəzarətində olmayan ən iri anklavdır və bu əraziyə nəzarəti ələ keçirən qüvvənin masa arxasında da mövqeyi ötkəm olacaq.

Kremil üçün İdlibin digər bir önəmi isə bu bölgəyə nəzarəti əl keçirməklə, müharibənin aktiv fazasını nöqtələmək və bazarlıqlara başlamaq istəyir.

Amerika isə kürdləri silahlandıraraq, hələ də Fəratın şərqindəki ərazilərə nəzarət edir.Burada isə kifayət qədər neft və qaz yataqları var. Hasil edilmiş yanacağı dəniz vasitəsi ilə bazara çıxarmaq lazım gələcək. Bu məna da İdlib strateji mövqeyə malikdir.

Bunu başa düşən Vaşinqton, hətta Paris də yenidən Bəşər Əsədin kimyəvi silah işlətmək təhlükəsindən danışmağa başlayıblar. Belə bir addım atıldığı təqdirdə isə Dəməşqi yerlə-yeksan edəcəklərini bəyan edirlər. İnanmaq çətindir ki, belə bir “hədə” rusları dayandırsın. Putin qoyunu soyub-soyub, quyruğunda yarımçıq buraxmaz.

Hazırda Moskva belə bir təbliğat aparır ki, əslində Amerikanın çığır-bağırının arxasında İsrailin təhlükəsizliyi durur. Kreml hesab edir ki, Tel-Əvivin təhlükəsizliyinə isə yalnız Rusiya əsl zəmanət ola bilər. Yəni Amerikanın vasitəçilinə ehtiyac yoxdur,əksinə bölgəyə gərginlik gətirir. Bununla da Putin diplomatiyası bir güllə ilə iki dovşan vurmuş olur. Vaşinqtonu oyundan kənar edir, Tel-Əvivin timsalında isə münasibətləri daha da möhkəmləndirir. Başqa sözlə, Yaxın Şərq, yəni İsrail-Fələstin kartını da ələ keçirmiş olur.

Bəs Türkiyə? Moskva Ankaranın maraqlarını nə qədər diqqətə alır?   

İdlib məsələsində Ankaranın mövqeyi qətidir. Bu bölgəyə vasitəçi dövlətlərin, yəni Rusiya-İran-Türkiyənin nəzarəti altında sülh gəlməsinin istəyir. Lakin Tehran və Moskvanın köməyi ilə yenidən Suriyada möhkəmlənən Əsəd rejimi ilə Ərdoğan hökuməti arasındakı problemli münasibətlər işin rəngini xeyli dəyişdirir.

İran və Rusiya üçün isə Əsəd məsələsi çoxdan gündəmdən düşüb. Hər iki dövlət Suriyada qanuni hakimiyyətin Bəşər Əsədə məxsus olduğunu bəyan edir. Yəni bu məsələdə Ankara meydanda təkdir. Çünki indiyə qədərki danışıqlar göstərdi ki, Bəşər Əsədin hakimiyyətdə qalıb-qalmaması heç Vaşinqtonu da bir o qədər maraqlandırmır.

Bu qədər hərbi xərc, bu qədər itkidən sonra Türkiyənin Əsəd məsələsində geri addım atması olduqca qəribə görünə bilər. Axı Ankara Əsədin hakimiyyətini tanısın, ya tanımasın, o, Türkiyəyə qarşı sakit oturmayacaq.Hafiz Əsədin dövründə olduğu kimi Bəşər də gələcəkdə kürd kartından aktiv istifadə edəcək.

 Kreml yenə də ənənəvi oyununu oynayır. Artıq bundan sonra Rusiya sülh libasına bürünərək, vasitəçi missiyasını oynamağa başlayacaq. Daha doörusu “sülhpərvər qüvvə” qiyafəsində hədəfləri uğrunda mübarizə aparacaq. Bir başqa sözlə, indi Moskva Bəşərin əli ilə Türkiyəni meydandan sıxışdıracaq və ya “Ankaraya yerini göstərəcək”. Gərginlik yarandığı təqdirdə isə Rusiya bir vasitəçi ölkə kimi ortaya çıxıb problemi özünün və müttəfiqinin lehinə “ vəziyyəti stabiləşdirmə”adı altında həll edəcək.

Hadisələrin belə bir inkişafına tanıdığımız Ərdoğan sərtliyi və ya Türkiyənin potensialı nə qədər imkan verəcək, görəcəyik.

Əgər söylədiklərimizin əksi baş versə, deməli, rus siyasəti xəstəliyə yoluxub.

Əlqərəz, İdlib ətrafında torpaq, su, hava isinir. Kartların burada yenidən qarışdırılması ehtimalı xeyli yüksəkdir.

Necə? Kimin nəfinə?

 Bu gedişatla Moskva-Tehran-Dəməşqin xeyrinə...

 Analiz:Şahin Əliyev