Üç yeraz ölməklə dünya dağılmaz

Müsahibimiz Şahin Əliyev milli şairin və tarixçi-alimin  mövqeyinə etiraz etdi...

Şahin Əli oğlu Əliyev, 1967-ci ildə Karsın Çıldır sancaqlığının Ağbaba-Şörəyel mahalında anadan olub. İlk ali təhsilini Rusiyada (FSO), ikinci ali təhsilini Azərbaycanda (ADPU) alıb. Post-sovet respublikalarında və Azərbaycanda fərqli vəzifələrdə çalışıb. Həmçinin zəngin dünyagörüşünə və iştəcrübəsinə malik bu insan  Quorum News Service media qurumunun təsisçilərindən olub. Hazırda Türkiyədə AKATEAM idman klubunda MMA və Jiu-jiutsu üzrə məşqçidir.

Birinci hissə

M: Uzun zamandır görüşmək istəyirdik,bu gün nəsib oldu. Müsahibəyə görə öncədən təşəkkür edirik.

Ş.Ə: Mən təşəkkür edirəm.

M: Sizə necə müraciət edək, bəy, müəllim, sixan?

Ş.Ə: Önəmli deyil, necə istəyirsiniz, elə də müraciət edin.

M: Elə isə ilk sualım, siz kimsiniz, və qısaca, özünüzü necə xarakterizə edərdiniz?

Ş.Ə: Ən çətin sualdan başladınız. Qısaca, Şahin Əli oğlu Əliyevəm. (gülür)

M: Yaxşı, belə deyim, niyə sizin barənizdə “anlaşılmaz insan” fikri söylənir?

Ş.Ə: Kim deyir bunu? Düşünürəm, insan ünsiyyətdə olarsa, anlaşılmayan heç bir şey olmaz. Yəqin ki, bunu  mənimlə ünsiyyətdə olmayan, yaxud da önmühakiməli insanlar söyləyiblər...

M: Sizə açıq və sərt suallar vermək üçün burdayam. Deyilənə görə yerliləriniz sizi, siz də onları qəbul etmirsiniz, səbəb?

Ş.Ə: ( Gülümsünür) Kim bunu sizə deyib?. Zənnimcə, siz də ordansınız, məni qəbul etmirsiniz?

M: Bir güllə yaz olmur... ( gülürük) Siz hər yerdə açıq-aşkar “yeraz” olmadığınızı deyirsiniz. Halbuki Qərbi Azərbaycandan olanlar “yeraz” olmaqları ilə fəxr edirlər. Bəlkə elə deyil?

Ş.Ə: Hə, indi başa düşdüm. Tamamilə doğrudur. Amma bunun mənim kökümə bağlı olub-olmamağımla heç bir əlaqəsi yoxdur.  Məsələ burdakı “yeraz” sözündədir.

Bu sözə status qazandıran rəhmətlik Ziya Bünyadov, onu ictimailəşdirən isə Bəxtiyar Vahabzadə olub.

Deyirlər, “yeraz” İrəvan Azərbaycanlılarının qısa formasıdır. Mən də soruşuram elə isə niyə “İrvaz” deyil də, məhz Yeraz? Yəni Yerevanmı?

Məncə, bizim İrəvan adında şəhər və xanlığımız olub. Yerevan şəklində ermənilər işlədir, deyilmi? O zaman niyə erməninin ağzı ilə danışılır?

Bir dəfə yaxın münasibətdə olduğum Qazaxlı bir polis nəfəri ilə tədbirdə rastlaşdıq. Hal-əhval əsnasında “yeraz nə var, nə yox?”-dedi.

Birdən ağlıma gəldi və soruşdum ki, “yeraz” nə deməkdir?

Cavab verdi ki, vallah, mən İrəvan Azərbaycanlıları kimi başa düşürəm. Amma o vaxtlar Bəxtiyar müəllim bunun başqa cür, yeri az olan, yeri olmayan şəklində izahını da vermişdi.

Onda sual ortaya çıxır, bəs doğrusu nədir?

Əslində “yeraz” sözünün yuxarıdakı izahların heç biri ilə əlaqəsi yoxdur. Bu söz altında İrəvanda istehsal olunan eyniadlı maşın nəzərdə tutulur. Başqa deyişlə ermənidən törəyən ehyamı vurulur. Bu sözün müəllifinin şəxsən ağzından duyduğum ifadədir:

“Будьте с ними осторожны, ведь все сказывается в прозвище, ераз, то есть производство армян.”

M: Sizin yanınızda?

Ş.Ə: Əvvəla ortam qələbəlik idi. Təqribən 45-50 nəfərlik bir tədbir idi. İkincisi, o vaxtlar həmin məclisdə mən diqqətə alınmayacaq qədər kiçik fiqur idim. Ən nəhayəti mənim Qərbi Azərbaycandan olduğum bilinmirdi.

Haqq naminə deyim ki, orada yalnız rəhmətlik Aydın Məmmədov ciddi və sərt reaksiya verdi və bunun doğru olmadığını bildirdi.

 Bir sözlə “yeraz” sözü ilə milli kökümüzə ağır şəkildə həqarət edilir. Mənim bildiyim həqiqətlər bu adı mənim qəbul etməyimə imkan vermir.

Bu səbəbdən mən heç zaman “yeraz” olmamışam , elə indi də deyiləm.

Amma burada məni daha çox incidən millətin aliminin, ədibinin dilindən belə bir uydurma, təhqiramiz ifadənin özünə pasport almasıdır.

Qısacası, Qərbi Azərbaycanlılara qarşı ciddi bir qıcıq, qısqanclıq var. Şəxsən mən özüm də  üzərimdə bunu bariz şəkildə hiss etmişəm. Həm də millətin aydınları tərəfindən. Artıq söyləyəcək bir şey yoxdur.

M: Bu qıcığın Qərbi Azərbaycanlıların Heydər Əliyevi dəstəkləməsi, onun hakimiyyətə gəlməsində aktiv rol oynaması ilə əlaqəsi ola bilərmi?

Ş.Ə: Qətiyyən belə deyil. Qərbi Azərbaycanlılar fərqli siyası partiya və təşkilatlarda təmsil olunurdular. Məsələn, Zəngəzur bölgəsi daha çox Əbülfəz Elçibəyi dəstəkləyirdi. Göycəlilər Heydər Əliyevlə yanaşı, Etibar Məmmədovu dəstəkləyirdilər. Ağbaba- Şörəyel camaatı arasında isə həm Ə.Elçibəyi, həm H.Əliyevi, həm E.Məmmədovu, həm də İ.Qəmbəri dəstəkləyənlər var idi və s. Demək istəyirəm ki, bu sadəcə bir uydurmadır. Həm də məqsədyönlü şəkildə hazırlanmış bir uydurmadır.

Digər tərəfdən bu gün H.Əliyevin və İ. Əliyevin əleyhinə danışanlar zamanında ən çox məddahlıq edənlərdən olublar. Sadəcə, istədiklərini ala bilmədiklərinə görə çevrilib oldular “müxalifət”...

Zamanı gəlincə,bu barədə hər şey söyləniləcək. Həm də adbaad.

M: Bəs, nə vaxt olacaq?

Ş.Ə: Onsuz da kitab şəkilində hazırdır. Bakıda beş ədəd siqnal nömrəsi buraxdıq da... Sonra bir sıra məsləhətləşmələrdən sonra hələlik gecikdirməyi qərara aldıq.

M: Deyirsiniz, yəni bir o qədər səs gətirəcək?

Ş.Ə: Məsələ səs gətirib-gətirməməkdə deyil. Orada elə məsələlərə toxunulub ki, bu gün açıqlanması doğru deyil.

Unutmayaq ki, bu ölkənin iqtidarı da, müxalifəti də yaxşısı ilə, pisi ilə bizimdir. Digər tərəfdən dövlətçiliklə bağlı bütün məsələlərdə də olduqca ehtiyatlı olmalıyıq.

Bu gün Azərbaycanın birliyə daha çox ehtiyacı var. Azərbaycanın nicatı Qarabağdan, Şirvandan, Mildən, Muğandan, İrəvandan və s. olan bölgə insanlarının çəkici bir yerə vurmasındadır...

Çünki yaxın 5-10 il bizi xeyli təlatümlü dövr gözləyir.

Ən əsası isə Qərbi Azərbaycanlılara qarşı bir bu qədər nifrəti kim körükləyir və niyə, toplum olaraq, bu suala cavab verməliyik.

M: Konkret nəyi nəzərdə tutursunuz?

Ş.Ə: Bu günlərdə baş vermiş bir hadisə üzərindən fikrimi açıqlamağa çalışacağam.

Bilirsiniz, 162 saylı məktəbdə Elina adlı bir qız, təzyiqlərə dözmədi və özünü məktəbin üçüncü mərtəbəsindən atdı.

Az müddət sonra məktəbin direktoru, müavini və psixoloqu sosial şəbəkələrdə müzakirə olunmağa başladı.

Yazılan şərhləri, statusları oxuduqca, məəttəl qalırdım. Birisi yazır ki, bunların üçünü də güllələmək lazımdır. Üç “yeraz”in ölməsi ilə dünya dağılmaz.

Əvvəla nə müdir, nə də müavinləri Qərbi Azərbaycandandır. Direktor Şirvan bölgəsindəndir, müaviniləri isə Bakıdan, Quba-Qusar bölgəsindən və Qarabağdandır. Psixoloqu tanımıram. O, məndən sonra o məktəbə gəlib.

İkincisi, Qərbi Azərbaycandan olsa belə, “üç “yeraz”ın ölməsi ilə dünya dağılmaz” ifadəsini necə başa düşək? Bu nə kin-küdurətdir? Bu nə nifrətdir? 

Bütün bunların təxribat olduğunu bilirəm. Bununla belə, bu qəbildən nümunələrin çox olduğunu da təəssüflə bildirməliyəm. Onu da qeyd edim ki, son zamanlarda bu təhlükəli hal yenidən körüklənir.

Azərbaycan əhalisi ayıq-sayıq olmalıdır. Bu və bənzəri təxribatlara uymadan tez bir zamanda bir-birinə qarşı olan ayrıseçkilikdən əl çəkməlidir. Anlamalıdırlar ki, odla oynayırlar. Yoxsa zülmətdən uzanan bədxah əllər bu ölkəni dağıntıya, xalqı səfalətə sürükləyəcək. Amma nafilə, nə iqtidar, nə də müxalifət bunun fərqindədir. İqtidarlı,müxlifətli kreslo davasındadırlar. Ən qəribəsi isə həm iqtidar, həm də müxalifət bu niyətlərini Qərbi Azərbaycanlılar üzərindən həyata keçirirlər. Bu çox iyrənc siyasətdir.

İş o yerə çatıb ki, könlündə “Nobel” mükafatı almaq istəyi olanlar da, artıq Qərbi Azərbaycanlıları hədəf göstərməyə başlayıblar. Əkrəm Əylisinin iki-üç il bundan əvvəlki hoqqabazlığı yəqin, yadınızdadır? Orhan Pamukdan təsirlənib dünyaca məşhur olmaq istədi. Ona da Koroğlu deyilməsini istədi, amma korun oğlu dedilər. Zənnimcə, ümumtürk toplumunun gözündə heç Orhan Pamuk da Koroğlu ola bilmədi...

M: Başa düşdüm...

Amma siz də “mənə ən çox xəyanəti “yeraz”lar edib”, deyibsiniz?

Ş.Ə:  (Gülür) Belə görürəm, sizi xeyli hazırlayıblar...

Əzizim, əvvəla, o söz konteksdən çıxarılıb. Mən idea adamıyam. Karsın Çıldır sancaqlığının Ağbaba-Şörəyel mahalında doğulub, boya-başa çatmışam.  Unutmayın ki, Qərbi Azərbaycan əhalisi hətta sovetlər dövründə belə azərbaycanlı kimi yox, türk kimliyi ilə tanınıblar. Ermənilər belə bizi türk adlandırıblar. Yəni ruhum türk ruhudur.

Digər yandan isə hələ beşinci sinifdə oxuduğum zaman rəhmətlik dayım mənə Quranı oxumağı və dinimizin dərinliklərini öyrədib. Yəni imanım da bütövdür. Sovetlər zamanı belə bu kimliyimi şərəflə, ləyaqətlə daşımışam.

Sualınızın cavabına gəlincə, nə türklüyüm, nə müsəlmanlığım, nə də Qərbi Azərbaycandan olmağımla utanmışam. Əksinə hər üçü fəxarətim olub. Əgər həqiqət belədirsə, ki belədir, o zaman məsələ nədir?

Uğrunda mübaizə apardığım dəyərlər var. Bu amal uğrunda apardığım mübarizədə yanımda olanlar, qəfildən səf dəyişdirib qarşıma keçdilər. O mövqe dəyişənlər arasında məhz “yeraz” adını mənimsəyənlər oldu. Yəni “mənə ən çox yerazlar xəyanət edib” ifadəsi ilə Qərbi Azərbaycanlılar nəzərdə tutulmayıb. Ola da bilməz. Daha çox ideologiyasına zidd düşən insan üçün işlədilib. Onsuz da “yeraz” sözünə yuxarıda münasibətimi bildirdim. Çingiz Aytmatovun manqurdu kimi anlamaq lazımdır...  

Bilən bilir, bilməyənlər üçün deyirəm, o ifadə arxasında Qərbi Azərbaycanlılar nəzərdə tutulmayıb, mümkün də deyil. Çünki bu absurd bir şey olardı. Unutmayaq ki, mən də o torpaqlardanam. Başqalarını təhqir etməyin tərbiyəsizlik, suç olduğunu bildiyim halda, özümü təhqir etməyimin nə ağılla, nə də məntiqlə izahı var. Buna sadəcə, manqurdların öz pis əməllərini gizlətmək üçün əleyhimə apardıqları bir qaralama kampaniyası kimi baxmaq lazımdır.

Bir də ki, unutmayın, Təbrizlilər və Qərbi Azərbaycanlılar siyasi cəhətdən çox yetkindirlər. Bu isə əqidə möhkəmliyi deməkdir. Artıq nəticəni özünüz çıxarın...

M: Son zamanlar Qərbi Azərbaycanlıların təşkilatlanması prosesinin şahidi oluruq. Münasibətiniz?

Ş.Ə: Münasibət necə ola bilər, təbii ki, müsbət. Səbəb hər nə olursa olsun, mütəşəkkil qüvvəyə çevrilmək vacibdir. Bildiyim qədəri ilə bu proses bir neçə istiqamətdən gedir. Prosesdə öndə olub gözə görünən və samballı töhvələr verib, amma hələlik arxa planda olan şəxslər, qüvvələr var. Görünən budur ki, hazırkı mərhələdə Əziz Ələkbərli göz önündədir və ciddi güc-qüvvə sərf edir. Təbii ki, bu xidmətlər təqdirəşayandır. Əziz müəllimin timsalında bu işdə əməyi olan hər kəsə təşəkkür borcumuz var. Çünki son 10-15 ildə xeyli boşluq, dağınıqlıq yaranmışdı. Bu pərakəndəlik həm Qərbi Azərbaycan türklərini ümumi hədəfdən yayındırdı, həm də Azərbaycanın bütövlüyü uğrunda gedən mübarizəyə xeyli zərbə vurmuş oldu.

M: Sizin bu proseslərə qoşulmaq niyətiniz yoxdur?

Ş.Ə: İnşa Allah zamanı gəlincə, gərəkən fəallığı göstərərik... 

M:Bu arada Əli İnsanovun həbsdən azad edilməsinə necə baxırsınız?

Ş.Ə: Necə baxacam, yalnız sevinə bilərəm. Ailəsinə qovuşdu...

M: Bəs siyasi qüvvə kimi?

Ş.Ə: Buna Əli İnsanovun özü qərar verməlidir.

M: Anladım. Siyasi söhbətə bir qədər sonra yenidən qayıdarıq. İndi istəyirəm, bir məsələyə aydınlıq gətirəsiniz.

Yaxın zamanlara qədər siz 162 saylı məktəbdə çalışmışsınız. Elinanın ölümü ilə bağlı məqaləniz də oldu. Deməliyəm ki, məqalə xeyli maraqla qarşılandı. Amma sanki yazınızın xarakterində bir ümumilik var. Əgər konkretləşdirsək, 162 saylı məktəbdə nə baş verir?

Davamı növbəti yayınımızda...