Şahin Əliyev: Azərbaycanda kimi milyonluq, kimi də yüz manatlıq rüşvətin xofu altında yaşayır

FETO-dan MTN-dək problemlər...

Rezume

Müsahiblə görüşməzdən əvvəl, onunla söhbətin çətin olacağı söylənilmişdi. Məlumatları xəsisliklə verəcəyi deyilmişdi. Bunu elə ilk başdan hiss etmək də olurdu. Xüsusi ilə  söhbətimizin davamında gərəkli bilgiləri əldə etməyin nə qədər çətin olduğunu bariz hiss etdik. Amma yenə də ondan nəyi isə “qoparmağa” müvəffəq olduğumuza inanırıq. Beləliklə, müsahibənin davamını təqdim edirik.

(əvvəli ötən, 28 aprel 2019-cu ilki yayınımızda)

İkinci hissə

M: Siyasi söhbətə bir qədər sonra qayıdarıq. Amma indi bir məsələyə aydınlıq gətirmənizi istərdik.

Yaxın zamanlara qədər 162 saylı məktəbdə çalışmışsınız. Elinanın ölümü ilə bağlı məqaləniz də oldu. Deməliyəm ki, məqalə xeyli maraqla qarşılandı. Amma sanki yazınızın xarakterində bir ümumilik var. Əgər konkretləşdirsək, 162 saylı məktəbdə nə baş verir?

Ş.Ə: Bilirsiniz, mənim ümumi kontekstdə məsələyə münasibət bildirməyimdə bir konkretlik var. Əslində 162 saylı məktəb Azərbaycan Təhsil sisteminin kiçik modelidir. O məktəbdə baş verən iyrənçiliklər, bütünlüklə Azərbaycan təhsilinə aid edilməlidir. Bunun bir sıra səbəbləri var.

Birincisi, təhsildə ikitirəlik var. Təhsil müəssisələrinin rəhbərləri həm İcra hakimyyətinə, həm də birbaşa üst qurumu olan Təhsil Nazirliyinə tabedir. Bu da təsadüf deyil. Axı kənd rayonlarında nazirliyin altqurumları İcra hakimiyyətinə bağlıdırlar, ikinci bir tərəfdən isə büdcədən təhsilə ayrılan məbləğ yetərli olmadığından bu qurumun balansında olan tikililərin cari və kapital təmiri, yaxud yeni binaların inşasına icra qurumları qoşulmalı olur. Bu da nəticədə asılılığa və nəhayətdə ikitirəliyə gətirib çıxarır. İkitirəlikdən yaranan rəqabət özünün mənfi təsirini ciddi şəkildə təhsildə göstərmiş olur.

Başqa bir problem, Təhsil Nazirliyinin daxilində baş verən qruplaşmalardir. Kurikulumla əlaqədar yranmış parçalanmalar daha da dərinləşməkdədir. Çünki kurikulum islahatları işbilməzlərin əlindədir. Müəllimlərlə aparılan işlər biabırçı vəziyyətdədir. Kursu bitirən müəllimlər daim öyrənmədiklərindən şikayət edirlər. Bir qismi isə müxtəlif yollarla “sertifikatlar” almaqla məşğuldurlar. Səbəb Təhsil Nazirliyinin ikidə bir müəllimlərin maaşının “sertifikat”la müəyyənləşəcəyini bildirməsidir. Buna görə də formalizm baş alıb gedir.

Bir vəziyyət düşünün ki, şagirdlərin böyük əksəriyyətinin İnformatika müəllimlərindən daha çox kompüter və proqram dilləri haqında məlumatları var. Belə olan təqdirdə hansı nümunəvi məktəb qaydalarından danışmaq olar?

 Biabırçı vəziyyətdə olan dərsliklərdən danışmağa belə dəyməz. Mən tarixçiyəm. Tarix dərsliklərində adi xətalardan tutmuş, sistemlə əlaqədar səhvlərə qədər nə desəniz, var.

M: Hə, hqiqətən də elədir. Amma sizin iradlarınızı bilmək maraqlı olardı.

Ş.Ə: Deyim sizə.

Məsələn, dərsliklərdə anlayış kimi “mixi yazı” ifadəsi işlədilir. Axı Azərbaycan dilində “mix” sözü yoxdur, “mıx” var. Şagird də “mixi” sözünün arxasında bir gizəm axtarır. Halbuki bunu ya mıxabənzər, ya da mismari yazılar kimi qeyd edə bilərdilər və asan başa düşülərdi. Bu kimi gülünc səhvlər çoxdur.

Sistemisizliyə gəlincə, əvvəla qədim dövrdən müasirə deyil, müasirdən qədim dövrə getmək tarix fəninin kurikulumuna daha uyğun olardı. Bu həm əzbərçilikdən uzaqlaşdırardı, həm kiçikyaşlı uşaqların çətin anlayışlar altında əzilməsindən onları xilas edərdi, həm də ən yeni dövrün, özəlliklə Azərbaycanın daxili məsələlərinin dərsliklərdə öz əksini doğru-düzgün tapmasına imkan verərdi.

Başqa bir sistemsizlik isə guya tarixdə siniflər bölgüsündən imtina edilməsidir. Amma yenə də ənənıvi formasiyalar üzərindən dərsliklər yazılır və şagirdlərə belə öyrədilir.

Ən nəhayət, guya şagirdlərin qiymətləndirməsi summar ölçü ilə aparılır. Amma jurnalların tərtibatı hələ də sovetlərdən qalmadır və s.

Tutarsızlıqlar xeyli çoxdur. Həm “Tarix”, həm də “Azərbaycan tarixi” fənlərində mövzular məzmun və mahiyyətinə uyğun işlənilmədiyindən təkrara yol verilir. Yəni nə fənlərarası inteqrasiya var, nə də mövzuda baş vermiş regional fakt-hadisə dünya tarixi ilə əlaqələndirilir. Bu da azmış kimi eyni hadisənin tarixi hər fənndə fərqli yazılır.

Amma Azərbaycan təhsilinin ən ciddi problemi FETO-dur. Hər nə qədər bu inkar edilsə də, həqiqət fərqlidir. FETO Azərbaycan təhsilinin, düz, boğazındadır. Təsadüfi deyil ki, Pakistanda FETO problemi üzərinə yenidən qayıdılıb. Ciddi araşdırmadan sonra yenə də Fətullah Gülənə bağlı xeyli litsey aşkarlanıb və bağlanıb.

Aərbaycanda FETO problemi heç vaxt ciddiyə alınmayıb. Yadınızdadırsa, Fətullah Gülənlə əlaqələrinə görə Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bir müstəqil televiziya kanalı bağlanmışdı. Amma nə hikmətdirsə, bir qədər sonra bu kanalın ikinci şəxsi başqa bir yayım şirkətinin rəhbəri kimi zühur edir və birbaşa prezidentdən müsahibə almağa müəssisər olur. Sual ortaya çıxır, axı bu prezidentin məsləhətçiləri kimlərdir? Ona həmin kanala müsahibə verməsinə necə razılıq veriblər? Bunun kənardan fərqli göründüyünü başa düşmürlərmi?

Təsəvvür edin, həmin kanal yayımına başlayar-başlamaz  yenidən özünəməxsus FETO üsuluna əl atdı. Belə ki, kanalın rəhbəri jurnalist qismində hakimiyyətə müxalif  olan başqa bir jurnalist xanımın intim yazışmalarından danışdı, məhrəmindən bəhs etdi. FETO-nun Türkiyədəki fəaliyyətinə bənzəyən ssenaridir, deyilmi? 

Son zamanlar təhsildə yaranmış bir başqa problem də sabiq MTN əməkdaşlarının, yəni Eldar Mahmudovun kadrlarının təhsilə axın etməsidir. Həm də çox yüksək vəzifələrdə mövqe tuturlar. Bu insanlar təhsili də xüsusi xidmət orqanlarında əldə etdikləri vərdişlər əsasında idarə edirlər. Bu səbəbdən şantaj, hədə-qorxunun həddi-hüdudu yoxdur.

Bu da məktəbin müdriyyətinin, eləcə də sinif rəhbərlərinin valideynlərə, şagirdlərə rahatlıqla təzyiq göstərmələrini daha da “stimullaşdırır”...

Bir ölkə fikirləşin ki, onun aparıcı bankından səkkiz milyard mant məbləğində yeyinti olub. Deyəcəksiniz bunun təhsillə nə əlaqəsi?

Məsələ bundadır ki, buna ümumi prosesin tərkib hissəsi kimi baxmaq lazımdır. Məhz həmin yeyintinin gətirdiyi zəlzələ nəticəsində MTN kimi bir qurum dağıldı və onun kadrlarının bir çoxu indi təhsildədir.

Digər yandan yuxarıda milyonları yeyənlər aşağıda beş-on manat qanunsuz gəlir əldə etməyə şərait yaratmağı da unutmayıblar. Tək müəllimlər deyil ki, dövlətin məmurları arasında belə 70 manata qədər “hədiyyə” almağın rüşvət olmadığı lətifə kimi danışılır. Beləliklə, insanların milyonlarla manat yeyintiyə səs çıxarmamaları üçün, onlrın kiçik məbləğli qanunsuz gəlirlər əldə etmələrinə bilərəkdən göz yumulub. Başqa sözlə, Azərbaycanda kimi milyonluq, kimi də yüz manatlıq rüşvətin xofu altında əzilə-əzilə yaşayır. Buna rəğmən, yenə də hər kəs səssiz “ öz işi” ilə məşğuldur. Əl əli,əl də üzü yuyur.

Bütün bunlar hər kəsin bildiyi həqiqətlərdir.

Bax, 162 saylı məktəbdə bunlar baş verir. Məktəb müdiri Səbail rayon İcra hakimiyyəti və Təhsil Nazirliyindəki rəfiq və rəfiqələri ilə birgə millətin balalarına zülm edir.

M: Yenə də ümumi danışdınız, ad çəkmədiniz...

Ş.Ə: Başa düşürəm, siz jurnalistsiniz və çalışdığınız bir media qurumu var. Sensasiya axtarırsınız, reytinq sizin üçün vacibdir. Ancaq mən məsələyə bir qədər geniş baxmağınızı istəyirəm.

Guya siz bilmirsiniz? Məgər sosial şəbəkələrdə kifayət qədər adlar sadalanmır? Bir də ki, nə fərqi var, sanırsınız ki, əsl suçlu barəsində ciddi ölçü götürüləcək? Bu mümkün deyil.

Konkret olaraq, Sevinc Abbasovaya gəlincə, o, Bakı Şəhər Təhsil İdarəsinin müdiri Rəşad Tağıyevin, Təhsil naziri Ceyhun Bayramovun, həmçinin, indiki Bakı şəhər meri, o zaman Səbail rayon İcra hakimiyyətinə rəhbərlik edən Eldar Əzizov, onun ətrafının və bir zamanlar Əjdər Ağayevin timsalında FETO-çuların xüsusi lütf göstərdiyi kadr olub.

M: Amma Təhsil Nazirinin əmri ilə işdən azad edilib.

Ş.Ə: Deyirsiniz, bundan sonra da işindən azad edilməyəydi. O zaman Ceyhun Bayramovun özünü təhlükə gözləyə bilərdi. Azərbaycanda  üst qurumlar tabelilərinə geniş səlahiyyət tanıyır, hətta qanunla nəzərdə tutulmayan da. Bir şərtlə ki, şikayət gəlməsin, qarşıdurma olmasın. Bu olan halda isə tabelilərini tanımaya da bilirlər.

İnanın ki, dəyişən heç nə olmayacaq. Deyilənə görə 162 saylı məktəbə rəhbərlik müvəqqəti olaraq, Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin Ümumi təhsil sektorunun aparıcı məsləhətçisi Əfqan İskəndrova həvalə olunub. Bilirsinz, bu nə deməkdir, qurda quzunu tapşırmaqdır. Axı həmin Əfqan İskəndərov zamanında 162 saylı məktəbə yoxlama kimi gəlmiş və bu təhsil müəssisəsində baş vermiş bütün nöqsanların ya üstünü ört-basdır etmiş, ya da görməzdən gəlmişdi. İndi siz deyin, Əfqan İskəndərovun o məktəbdə atacağı addımlar nə ola bilər, və ya müsbət yöndə nəsə gözləməyə dəyər?

M: Siz mətbuata verdiyiniz bir müsahibədə Elina Hacıyevanın məktəb rəhbərliyi tərəfindən hadisə günü çəkilmiş videosunda “burda rus dilinə icazə verilmir” sözlərinə diqqəti çəkməyə çalışmışsınız. Bununla nə demək istəmişsiniz?

Ş.Ə: Qızın həyatı təhlükə altındadır, amma heç kəs bunun fərqində deyil. Əksinə, onu təzyiq altında danışdırırlar.  Hiss olunur ki, ona yuxarıda bəhsi gedən fikri səsləndirməsini israrla öyrətmişlər. Çox  güman, yazıq uşağı başqa məktəbə dəyişəcəklərini vəd edərək, aldadıblar.

M: Amma ola bilsin, ölməsəydi, dəyişə bilərdilər də.

Ş.Ə: Ola bilsin. Mənim söyləməyə çalışdığım bu deyil.

Təsəvvür edin ki, 20 yanvar hadisələrindən, Xocalı soyqırımından, ən nəhayət, Rusiyanın təmənnasız Ermənistanı müdafiə etməsindən sonra belə, Azərbaycanda rus dili yaşaya və fəaliyyət göstərə bilir. Bu Azərbaycan xalqının rus xalqına qarşı hər hansı kin-küdurətinin olmaığının bariz sübutudur. Ancaq məsələ bu deyil. Burada məsələ Azərbaycan dilli məktəb və sektorların aşağılanmasıdır, diqqətə alınmamasıdır. İnanıram ki, heç rus xalqının özü də bu vəziyyəti qəbul eləməz. Amma Azərbaycanda bunlar baş verir.

Azərbaycanda rus dilli məktəblərə ən yüksək səviyyədə daim dəstək olub. Buna görə rus dilli məktəblər və ya sektorlar əleyhinə danışmaq, və ya fəaliyyət göstərmək, o qədər də asan deyil.

Baxın, Azərbaycan sektorunda 18-19 nəfərdən ibarət siniflər bağlana bilir. Sinifin təşkili üçün 20 nəfər şagird tələb olunur. Rus sektorunun isə belə bir problemi yoxdur. Çünki rus sektorlarında 10 nəfər şagirddən ibarət siniflər belə mövcuddur. Bəs onda Elina niyə o sözləri söylədi? Axı 162 saylı məktəbdə heç zaman belə bir problem olmayıb. Hələ-hələ Sevinc Abbasovanın zamanında. Onun arxasında duran güvvələrə baxın.

Məsələn, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Eldar Əzizov, bir zamanlar, Azərbaycan Demokratik Sahibkarlar Partiyasında ikinci rəhbər şəxs. Yəni Mahmud Məmmədovun ən yaxın adamı. O Mahmud Məmmədov ki, indi yerində “Alov” qullələrinin ucaldığı “Moskva” mehmanxanasının sahibi idi. Bir sözlə, onun kimliyi, eləcə də təsis etdiyi siyasi qurumun fəaliyyəti birbaşa Moskva ilə bağlı idi. Eldar Əzizov isə bu partiyada ikinci adam olub. Prtiyanın orqanı olan “Günay” qəzetinin baş redaktoru olub. Əgər o, Sevinc Abbasovanı  bir kadr kimi dəstəkləyirdisə, onda bu mümkündürmü, 162 saylı məktəbdə rus dili sıxışdırılsın? Absurddur, deyilmi?

M: O zaman problem nədir?

Ş.Ə: Mən buna problemdən daha çox, təhlükə kimi baxıram. Məsələyə  yeniyetmə bir qızın faciəsi üzərindən edilmiş əxlaqsızlıq və ya cinayət kimi baxmaq düz olmazdı. Bu mənim açıqlamam ilə də həllini tapacaq bir şey deyil. Hesab edirəm, hüquq-mühafizə orqanları bu işlə ciddi məşğul olmalıdırlar. Məsələnin kökü çox dərindədir...

M: Təhlükə demişkən, dünyada baş verən təlatümlər fonunda Azərbaycan hakimiyyətinin həyta keçirdiyi dövlət təhlükəsizliyi məsələsinə necə baxırsınız? Bir anlıq mənə elə gəldi ki, siz yuxarıda məhz buna işarə edirsiniz...

Davamı növbəti yayınımızda