Şahin Əliyev: Mən düşmənimi bağışladım

Qarabağ probleminə baxış...

Dördüncü hissə

(əvvəli 28 aprel, 06 may, 08 may 2019-cu il yayımlarımızda)

M: Söylədiklərinizdən bu gün FETO-nun Azərbaycanın ən ciddi problemi olduğunu anladım, elədirmi?

Ş.Ə: Elə düşünmürəm. Daha ciddi problemlər var. Amma FETO-nun da ciddiyə alınması lazımdır. Çünki FETO daxili və xarici qüvvələrin birləşdiyi vahid, mütəşəkkil qurumdur. O, həm ağacı içindən yeyən qurd, həm sapı özümüzdən olan balta, həm də həmin baltanı tutan əldir.

M: Anladım. Gələk Qarabağ məsələsinin üzərinə. Son zamanlar bu problemin həlli istiqamətində Azərbaycan toplumunda fərqli səslər eşidilməkdədir. Kimi müharibə, kimi sülh, hətta “xalq diplomatiyası” yolu ilə münaqişənin həllini istəyənlər var. Sizin mövqeyinizi bilmək olar?

Ş.Ə: Mənim mövqeyim heç nə həll etmir. Sadəcə, bir şeyi anlamaq lazımdır, “xalq diplomatiyası” sülhdən sonrakı prosesdə xalqların sürətlə bir-birinə yaxınlaşmasını təmin etmək üçün uğurlu addım olardı. Müharibə zamanı belə bir niyət konfliktdə olan toplumlar tərəfindən fərqli anlaşılacaq. Belə cəhdlər xəyanət kimi qiymətləndiriləcək. Çünki tərəflər bərabər statusda, bərabər şərait və vəziyyətdə olmurlar. Əgər müharibə varsa, üstünlük var. Üstünlük varsa, dialoq yox, diktə var. Diktə isə xalq dili deyil.

Digər yandan müharibəni xalqlar etmir, dövlətlər edir. Müharibə, sülh xalqların fövqündə duran məsələlərdir. Xalqları müharibə və sülhə dövlətlər hazırlayır.

M: O zaman müharibə edək?

Ş.Ə: Əgər müharibə istəyiriksə, Qarabağ probleminin kökünü araşdırmalıyıq.

Azərbaycanda toplumun böyük əksəriyyəti bu münaqişənin torpaq problemi ilə əlaqədar olduğunu zənn edir. Çünki konflikti alovlndıran həm bizə, həm də dünya ictimaiyyətinə belə təqdim edib. Halbuki yuxarıda da qeyd etdiyim kimi bu “qaynar nöqtə” subyektlərin mərkəzdən qopmaması məqsədi ilə yaradılmışdı. Mərkəzdə milliyətçilik üzərindən özünüdərk prosesi getdiyi bir vaxtda, əyalətlərin başı süni konfliklərlə qarışdırılırdı. Lakin SSRİ dağıldı. Bəs indi məqsəd nədir?

Hazırda geostrateji mövqe uğrunda mübarizə gedir. Kimə qarşı? NATO-ya. O NATO ki, hələ XX əsrin 80 illərindən Rusiyanın ipini çözən Amerika burada əsas gücdür. Şimali Atlantika  blokunun Rusiya ilə sərhəddi olan müttəfiq dövləti isə Türkiyədir. Türkiyənin Qafqazda ən yaxın müttəfiqinin Azərbycan olduğu heç kəsə sirr deyil. Demək, Azərbaycanı öz orbitində saxlamaq və onun əl-qolunu bağlamaq üçün yüz ildən bəri sınaqdan çıxmış “erməni kartı”nı oynamq lazımdır. Beləliklə Qarabağ münaqişəsi alovlanır.

M: Yəni ermənilərin heç günahı yoxdur?

Ş.Ə: Təbii ki, var. Sadəcə, burada erməni xislətinin rus siyasəti ilə üst-üstə düşdüyünü və buna görə də bu xalqın Kremlin diktəsinə rahatlıqla uymasını qeyd etmək istərdim.

Beləliklə,müharibə variantına əl atmaq üçün hazırda Rusiyanın Qarabağ siyasətində hansı nöqtədə durduğunu müəyyənləşdirmək vacibdir.

M: Sizcə hansı mövqedədir?

Ş.Ə: Bir mənalı söyləmək xeyli çətindir. Amma son zamanlar Rusiya ilə Türkiyə arasında bir qarşılıqlı etibar, etimad yaranmaqdadır. Başqa sözlə,Türkiyədə köklü dəyişikliklər baş verir. Qərb isə nə bu dəyişiklikləri, nə də Rusiya-Türkiyə yaxınlaşmasını arzulayır. Moskva-Ankara yaxınlaşmasına mane olmaq üçün əlindən gələni edir. Məsələn, FETO əli ilə Rusiya səfiri Karlovun qətlə yetirilməsi, bu qəbildən olan təxribatlardan biri idi. Amma baş tutmadı. Yeri gəlmişkən, bu variant ermənilərə də sərf edirdi. Axı Rusiya-Türkiyə arasındakı yaxınlaşma dərinləşdikcə, Ermənistanın strateji əhəmiyyəti əzəli mahiyyətini itirmiş olur. Bu baxımdan rəsmi İrəvan üçün belə bir yaxınlaşma arzuolunmazdır.

Bununla belə qarşımızdakı Kremldir, onun məntiqini çözmək nə qədər asandırsa, ruhunun nə istədiyini müəyyənləşdirmək bir o qədər qəlizdir.  

Ona görə də Türkiyə-Azərbaycan arasındakı əlaqələrin həm dərinləşməsi , həm də sürətli inkişafının təmin edilməsi vacibdir. Burada xüsusilə, böyük dövlət kimi Türkiyənin üzərinə daha çox yük düşür.

Baxın, rəsmi Moskva əgər silah gücünə Ukraynanın yalnız şərqini fəth edə bilibsə, bu yaxınlarda qəbul edilmiş immiqrasiya siyasəti haqqındakı sənədlə bütün ölkəni ələ keçirməyi mümkün etdi. Kremlin bu cəhdinin olduqca ağıllı addım olduğunu etiraf etmək məcburiyyətindəyik. Halbuki Anadoluya pənah gətirən digər türk topluluqlarının nümayəndələrinin, o cümlədən Azərbaycan türklərinin Türkiyə vətəndaşlığını almaları üçün 5 ildən çox bir müddət gərəkir.

Slavyanlar arasında nifaq toxumunun səpilməsinə rəğmən, istənilən Ukraynalı 6 ay ərzində rahatlıqla Rusiya vətəndaşlığı ala bildiyi halda, Türk toplumlarının dabanından gələn belə bir istək-arzunun Türk cümhuriyyətlərinin rəsmi dairələri tərəfindən görməzdən gəlinməsi xeyli üzücüdür.

Gördüyünüz kimi böyüklük yalnız silahla olmur. Halbuki bu qəbildən olan inteqrasiya Türkiyəni daha da gücləndirə bilərdi. Təbii ki, Azərbaycan və digər Türk respublikalarını da. Onsuz da bölgədə bir  sosial fəallığı, Türk toplumlarının öz hakimiyyətlərinə ünvanladığı ismarıcı bariz şəkildə görmək mümkündür.Yəni inteqrasiya prosesi gedir, qarşısıalınmaz bir passionarlıq mövcuddur. Sadəcə, onu daha da tətikləmək, sürətləndirmək lazımdır.

Təbii ki, Rusiya Türk respublikalarıının, türk xalqlarının inteqrasiyasına mane olub və olacaq da. Amma bu dərin yaxınlaşma baş tutduğu təqdirdə onunla hesablaşmaq məcburiyyətində də qalacaq. Nəzərə alın ki, hələ indi Kreml Türkiyə kimi qüdrətli bir dövlətlə müttəfiqlik etmək üçün ciddi səy göstərir.

Bu baxımdan inteqrasiyanın gətirdiyi güc və yeni geosiyasi təşkilatlnma Ermənistanın strateji əhəmiyyətini itirməsini və az gərəkli olmasını zəruri edəcək. Zənnimcə, bu amil Qarabağ probleminin həllinə samballı töhvə verə bilər.

 Bununla belə, istənilən halda döyüşlər olacaq, itki qaçınılmazdır.

M: İstəsək də, istəməsək də ermənilərlə qonşuyuq. Digər tərəfdən döyüşlərin yenidən başlanması, axı xalqlar arasındakı düşmənçiliyi yenidən tətikləyəcək? Bölgəyə barışın gəlməsini ləngidəcək. Hələ çoxmu gözləyəcik?

Ş.Ə: Təklifiniz nədir, torpaqları güzəştəmi gedək? Yaxud güya indi ölüm hadisıləri olmur? Güya indi itkilərimiz yoxdur?

İkinci bir tərəfdən bu müharibəni nə başlayan, nə də  sülhün bağlanmasında hər hansı səlahiyyəti, mandatı olan mənəm.  Sadəcə siz məndən səf istədiniz, mən də söylədim.

Amma yenə də bir faktla sizin sualınızı cavablandırım.

90-cı illərin əvvəllərində Xankəndində düşmən kimi üz-üzə gəldiyim bir insanla illər sonra sosial şəbəkədə qarşılaşdıq. İlk o məni tanıdı. Xeyli müddət ünsiyyətdən sonra o, Xocalıya görə üzr istədi. Mən düşmənimi əfv etdim. Hazırda bizim səmimi münasibətlərimiz var. Əgər mən bağışladımsa, demək, xalqlar da barışa, bir-birini bağışlaya bilər. Yetər ki, ədalətli sülh olsun. Azərbaycanın ərazi bütövlüyü təmin olunsun.

M: Demək istəyirsiniz, sizin hazırda ünsiyyətdə olduğunuz erməni tanışınız var?

Ş.Ə: Erməni olanda nəsə dəyişir?

Mənim ünsiyyətdə olduğum şəxs erməni deyil, rusdur.

Sadəcə, cəbhədə ermənilər tərəfindən çıxış edib. Digər yandan o, can almayıb. Xilas edib. Amma xilas etdiyi mənim vətənimi işğal edən, millətimə Xocalı kimi bir soyqırımı yaşadan erməni əsgəri olub. Yevdokiya Donçu hərbi həkim-cərrah olub. Bununla belə o, Xocalıya görə mənim timsalımda Azərbaycan xalqından üzr istədi.

Mən Xocalıya görə üzr istəyən ermənini də bağışlamağa hazıram. Yetər ki, əlində silah həmin qətliamı birbaşa törədənlərdən və ideoloqlordan olmasın.

M: Siz o hərbi həkimlə hansı şəraitdə qarşılaşmışdınız?

Davamı növbəti yayınımızda...