Humanitar atəşkəs kimə və necə yaradı?

Rusiyanın vasitəçiliyi ilə Ermənistan və Azərbaycan arasında humanitar atəşkəsin elan edilməsinə toplumlar fərqli şəkildə reaksiya verib. Məsələn, məğlub və əzilən ermənilər bunu sevinclə, Azərbaycan tərəfi isə rahatsızlıqla qarşılayıb. Xalqın rahatsızlığına səbəb 27 il ərzində erməni işğalı altında olan torpaqların danışıqlar yolu ilə azad edilməməsindən qaynaqlanır.

Bu analizdə məqsədimiz atəşkəsin kimə, nə kimi dividentlər qazandırması haqqında mülahizələr yürütməkdir.

Başlayaq Rusiyadan. Moskva üçün bu atəşkəs niyə lazım idi?

Birincisi, heç kəsə sirr deyil ki, Vladimir Putin Rusiyadakı ermənilərin və ermənipərəst qüvvələrin ciddi basqısı altındadır. Kremldən ermənilər lehinə konkret addımlar atmaq tələb olunur. Hərçənd, Rusiyanın son orta əsrlərdən qalma dövlət siyasəti də bunu tələb edir. Bütün bunlara rəğmən, Rusiya prezidenti praqmatik mövqe sərgiləməyə çalışırdı. Nəhayət, son anda Putin tərəflərdən humanitar atəşkəs istəməklə bir neçə dovşan vurmaq qərarına gəldi.

İlk öncə, Putin:

1.Ermənilərə və ermənipərəst qüvvələrə konkret addım atdığını göstərdi.  

2. Daha sonra atəşkəs zamanı cəbhə bölgəsindən Ermənistana gedəcək erməni cəsədlərinin Putinin gözdən çıxardığı Paşinyanın mövqeyinə ciddi şəkildə təsirinə nail olacaq.

3. Ən əsası isə oktyabrın 12-də Cenevrədə ATƏT-in Minsk qrupunda Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi müzakirə ediləcək. Bu görüşü təşkil etməklə, Moskva bölgədə vəziyyətə nəzarət etdiyini və kənardan hər hansı müdaxiləyə qarşı olduğunu nümayiş etdirmiş oldu.

Ermənilər üçün isə bu atəşkəs hava-su kimi lazım idi. Əvvəla ona görə ki, psixoloji əzikliyi üzərlərindən qaldırmağa imkanları olacaq. Hər nə qədər Yerevan gizlətsə də, cəbhədə ölən erməni əsgərləri ilə yanaşı, xeyli sayda fərari var. Bütün bunları önləmək lazım idi. Həmçinin, cəbhənin təminatındakı sıxıntıları aradan götürməyə zamanı olacaq. Ən əsası isə ermənilər birinci Qarabağ müharibəsindəki taktika ilə itirilmiş mövqelərini bərpa etmək niyyətində idi. Məlum olduğu kimi 1992-ildə İranda danışıqların getdiyi bir zamanda ermənilər Şuşa şəhərini ələ keçirmişdilər.

Bu atəşkəsin Azərbaycana faydasına gəlincə;

Birincisi, masa arxasında oturacaq yeni gücü müəyyənləşdirdi və bu gücün Türkiyə olduğunu açıq-aşkar göstərmiş oldu. 

İkincisi isə müharibənin ikinci mərhələsinə hazırlıq məqsədilə qoşunun yenidən dislokasiyası vacib idi. Azad edilmiş ərazilərdə möhkəmlə işlərinin aparılması da olduqca vacibdir. Həmçinin, digər taktiki-texniki işlər də həyata keçirilməlidir. Bu isə o deməkdir ki, ermənilər işğal etdiyi ərazilərdən qısa zamanda çəkilməsə, onları daha acı aqibət gözləyir. Yəni Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü təmin etmək istiqamətində hərbi əməliyyatlara xeyli sərt və əhatəli şəkildə start verəcək. 

 Şahin Əlioğlu